Na ternie Słowacji istnieje 6 głównych regionów winiarskich, są to: małokarpacki, nitrzański, południowo-, środkowo- i wschodniosłowacki oraz najbardziej ekskluzywny region tokajski.
Tokajski region winiarski
Słowacki region tokaju zajmuje 908 ha powierzchni i jest to mniej niż 10%, całego tokajskiego regionu (reszta należy do Węgrów). Po słowackiej stronie, tokajska winorośl uprawiana jest w obrębie 7 wiosek: Čerhov, Malá i Veľká Tŕňa, Černochov, Bara, Viničky oraz Slovenske Nove Mesto. Tradycja uprawy winnej latorośli na tych terenach sięga czasów rzymskich, wówczas to produkowano dużą i bardzo cenioną ilość wina. Rozwój uprawy został jednak gwałtownie zahamowany przez atak Tatarów w 1241 roku i przez kolejne lata ziemie leżały winnym odłogiem. Dopiero za czasów panowania węgierskiego król Bela IV, powyższe tereny ponownie nabrały winiarskiego charakteru. W tokajskim rejonie – dzięki włoskim osadnikom z miast Bari i Formini – posadzono nowy gatunek winorośli Furmint i tak nastała nowa winiarska epoka, która kontynuowana jest po dziś dzień.
Tokajskie wina
Słowo TOKAJ pochodzi od starosłowiańskiego słowa stokaj czyli spływ i odnosi się do spływu rzek Bodrogi i Tisy. Obecnie nazwa ta określa białe wina z obszaru Słowacji i Węgier, wyprodukowane z lokalnej winorośli trzech szczepów: Furmint, Lipovina (węg. Hárslevelű), Żółty Muskat (węg. Sárgamuskotály). Tokaje mogą być wytrawne (suché), półwytrawne (polosuché), półsłodkie (polosladké) oraz słodkie (sladké). Najczęściej są to wina jednoszczepowe, ale bywają też wina mieszane, kupażowane, zawierające więcej niż jeden szczep lub grona z różnych roczników. W zależności od rodzaju i czasu zbioru gron, na Słowacji tokajskie wina oznacza się jako kabinetné (wczesny zbiór), neskorý zber (winogrona w pełni dojrzałe zbierane w końcówce zbiorów), výber z hrozna (pieczołowicie wybierane winogrona z eliminacją nie w pełni dojrzałych i przejrzałych owoców), bobuľový zber (owoce wybierane z przejrzałych winogron) oraz hrozienkový výber (przejrzałe i częściowo wysuszone owoce).
Tokaj 3-6 puttonowy
Królem wśród tokajskich win jest tzw. wino puttonowe. Nie jest to odrębny szczep, a szczególny rodzaj uszlachetnionego winnego trunku. Putton to rodzaj cebrzyka/wiaderka, którego używa się do odmierzania specjalnych rodzynek i wrzucenia ich do kadzi z winem bazowym. Rodzynki o których wspomniałam to wysuszone winogrona dotknięte szlachetną pleśnią botrytis cinerea. Dzięki wystandaryzowaniu wiaderka (25 kg), wykorzystuje się puttony jako miarki zbotrytyzowania, uszlachetnienia wina bazowego. Im więcej wiaderek (od 3 do 6) w 136-litrowej beczce, tym wino słodsze, szlachetniejsze, ale też droższe.
Tokajskie piwnice
Winne podziemia są charakterystyczne tylko dla tego regionu i dzięki temu mogą być uznawane za atrakcje same w sobie. Są to szlaki głębokich piwnic (do 16 m) wydrążone w skale wulkanicznej, tzw. tufie wulkanicznym. Długość niektórych piwniczek sięga prawie 20 km. W tych niesamowitych lochach, Tokaje wpierw dojrzewają w dębowych beczkach (w stałej temperaturze 10-12°C), a następnie leżakują i nabierają wartości pokryte czarną pleśnią cladosporium cellare. Najstarsze z obecnie sprzedawanych win leżą tutaj kilka lat, najmłodsze muszą odpocząć minimum dwa.
Degustacje
W celach lepszego poznawania tokajskich win odwiedziliśmy 3 lokalnych producentów: Tokaj Macik Winery, Viniarstwo J & J Ostrožovič oraz Vino Vdovjak. W ramach degustacji spróbowaliśmy 25 win i winiaków, posmakowaliśmy lokalnych potraw oraz wyprodukowaliśmy własny wino Tokaj Cuvee. A oto co smakowaliśmy i co wam z tej mnogości win polecam:
Nowoczesność Macika
Pierwszą podziemną degustację zorganizował dla nas lokalny winiarski celebryta, który na bazie wieloletnich doświadczeń rodzinnych, od kilku lat skutecznie eksperymentuje ze smakiem i wizerunkiem tokajskich win. Do niego należą tytuły Słowackie wino roku 2012, 2014, 2015, 2016. W piwniczkach Macika spróbowaliśmy 7 win z różnych kolekcji. Na początku były to wina z klasycznej kolekcji AXIS: wytrawny Furmint 2015 i półsłodka Lipovina 2015, a następnie bestseller MONO Lipovina 2015. Później pojawili się moi faworyci: półwytrawny miodowy Muscat z późnego zbioru 2015, dwa świetne wina powstałe z mieszania tokajskich szczepów: półsłodki Macik Cuvee 2015 i słodki BOTRIS 2015. A na zakończenie zaproponowano nam 3 puttonowego Tokaja Classic 2003.
Lokalizacja: Mala Trna, Medzipivnicna 174 | Website: tokajmacik.sk
Klasyka Ostrozovica
Kolejna degustacja odbyła się kilka kilometrów dalej w miejscowości Velka Trna. To własnie tutaj w 1990 roku powstała najstarsza i największa współczesna słowacka winnica. Obecnie jej właściciel Jaro Ostrožovič to guru słowackiego winiarstwa. Wraz z żoną (i 27 pracownikami) zajmuje się uprawą i produkcją tokajskich i wschodniosłowackich winorośli. Gospodarz okazał się bardzo gościnny. Na miejscu urządzono dla nas ucztę z słowackim klasykiem: kaczką, lokse i modrą kapustą oraz naleśnikami z makiem. Były wina i słowackie brandy – 42% vinjak. Po solidnej dawce glukozy i endorfin, udaliśmy się na degustację 11 wyjątkowych win. Na początek pojawiły się wina klasycznej kolekcji SC oraz 2 wina z asortymentu SOLARIS (Lipovina i krzyżówka Devin) a później nastąpiło najlepsze. Do mojego kieliszka zaczęły spływać wina mojej ulubionej serii SATURNIA. Kolekcja ta powstała na cześć chronionego gatunku motyla Saturnia piri (Pawica gruszówka), największego motyla Europy. Pierwszy pojawił się półsłodki Muscat zlty z 2012 i słodki Furmint 2013, a później wielokrotni medaliści słodkie żółte Muscaty z 2010 i 2013. Wszystkie te wina polecam waszej uwadze, sama zakupiłam je do własnej mini kolekcji i z przyjemnością sączę je tworząc niniejszy tekst.
Lokalizacja: Veľká Tŕňa, Nižná 233 | Website: ostrozovic.sk
Eksperymenty Vdovjaka
Na koniec, blisko północy, udaliśmy się do Słowaka polskiego pochodzenia – Matusa Vdovjaka. Człowieka z innej winiarskiej planety, który zaczął serwować nam wina tworzone klasycznym gruzińskim sposobem czyli w amforach (więcej przeczytacie o tym sposobie winiarstwa w mojej relacji z gruzińskiej Kachetii). Kolejny raz spróbowaliśmy Furmint i Muscat zlty 2015, ale największe smakowe zdziwienie przyszło wraz z Furmintem Amfora 2015. Żywicznym winem, które pierwsze 6 miesięcy spędziło w glinianych amforach, a następnie dojrzewało w beczkach. Niestety późna godzina i ogromna ilość wina poprzedzającego tę degustację uniemożliwiło mi w pełni doświadczyć niezwykłości tych nowych ostrych smaków. Myślę jednak, że jeszcze nie raz tutaj wrócę, bo region Tokajski to jeden z moich ulubionych na winiarskiej mapie Europy.
Lokalizacja: Veľká Tŕňa, Široká 119 | Website: vinovdovjak.sk
Słowackie wina poznawałam na zaproszenie Kosice Region i Visit Kosice. Dziękuję!
